De werktevredenheid onder leraren is gestegen naar 94% in de afgelopen vijf jaar. Van de schoolleiders geven ruim 9 op de 10 schoolleiders aan met plezier op hun school te werken. Dat blijkt uit het vijfjaarlijkse internationale onderzoek Teaching and Learning International Survey (TALIS) naar de werkbeleving van leraren en schoolleiders.
Helaas neemt in het voortgezet onderwijs de werkstress ook toe. Leraren noemen hierbij onder andere als oorzaken administratieve lasten, veranderende vereisten van overheden, intimidatie/verbaal geweld door leerlingen en druk door verantwoording voor de resultaten van leerlingen. Leraren geven aan dat de positieve kanten van het beroep opwegen tegen de nadelige kanten. Het lerarentekort en te veel administratie zijn in zowel het po als het vo belangrijke oorzaken van werkstress.
Resultaten Nederland in internationaal perspectief
Goed onderwijs start met goed toegeruste leraren. We weten allemaal dat het onderwijs kampt met een toenemend lerarentekort en een hoge werkdruk. Wat is ervoor nodig om leraren en schoolleiders gemotiveerd, gezond en vakbekwaam te houden? Het TALIS-onderzoek, gecoördineerd door de OESO focust op de opvattingen van leraren en schoolleiders over het beroep, de werkomgeving op school en de voorbereiding door de (leraren)opleiding. Er deden wereldwijd zo’n 250.000 leraren in het primair en voortgezet onderwijs uit 53 landen mee. De uitkomsten van dit onderzoek zijn te lezen in zowel het internationale rapport, als het landenrapport voor Nederland die het ministerie van OCW heeft aangeboden aan de Tweede Kamer op 7 oktober 2025.
De VO-raad is overwegend positief over de uitkomsten van TALIS2024, maar ziet op een aantal belangrijke onderwerpen nog ruimte voor noodzakelijke verbeteringen. Op veel thema’s, zoals begeleiding van starters, zeggenschap en werktevredenheid, zijn goede ontwikkelingen zichtbaar. We concluderen dat we in onze sector en binnen onze vereniging op het gebied van goed werkgeverschap én werknemerschap stappen in de goede richting zetten. Deze bewegingen willen wij verder voortzetten.
Aandacht voor werkdruk niet verslappen
Tegelijkertijd kan onze aandacht voor aanhoudende personeelstekorten en daarmee hoge ervaren werkdruk niet verslappen. We moeten blijven inzetten op goed strategisch personeelsbeleid en aantrekkelijk werk en dit in samenhang bezien met onderwijs- en organisatieontwikkeling. Het blijft daarom van groot belang om hierover met elkaar het goede gesprek te voeren op landelijk, regionaal en schoolniveau.
Het feit dat dubbel zoveel schoolleiders stress ervaren vanwege (steeds) veranderende eisen vanuit de overheid geeft nog maar eens aan hoe belangrijk het is dat de overheid zich opstelt als stabiele, betrouwbare en realistische gesprekspartner.
De komende periode gaan we ons verder verdiepen in de uitkomsten van het onderzoek en wat dat betekent voor onze sector. Dit doen we samen met onze leden en achterban, sociale partners en het ministerie.
Kernpunten TALIS2024
Inductie en begeleiding starters
Meer leraren voelen zich zeer goed voorbereid door de lerarenopleiding dan 6 jaar geleden. Volgens 82% van de vo-leraren was de eigen lerarenopleiding van goede kwaliteit. De begeleiding van beginnende leraren (inductie) is in de afgelopen zes jaar verbeterd. In het voortgezet onderwijs is de deelname aan inductieprogramma's gestegen naar 90%, onder andere wordt mentoring vaker ingezet. Beginnende leraren met 0 tot 3 jaar werkervaring ervaren bovendien minder werkstress.
Perceptie van beroep
De werktevredenheid van leraren is hoog. 94% van de leraren geeft aan met plezier op hun school te werken. Ook de tevredenheid over het salaris is toegenomen van 58% in 2018 naar 74%. Leraren geven aan dat de positieve kanten van het beroep opwegen tegen de nadelige kanten, zoals werkstress. In het vo is de ervaren werkstress licht gestegen.
bron: Kohnstamm Instituut
Waardering
Nederlandse leraren voelen zich gewaardeerd door leerlingen en ouders, maar ervaren veel minder maatschappelijke waardering.
bron: Kohnstamm Instituut
Zeggenschap en professionele ruimte
In het vo ervaart een ruime meerderheid van de leraren veel professionele ruimte, bijvoorbeeld in lesontwerp en lesvoorbereiding. Maar minder dan in de landen om ons heen. Vooral als het gaat om keuzevrijheid in de selectie van lesmethodes of beoordeling en toetsing. Een ruime meerderheid van de leraren geeft aan meer stabiliteit te willen (69%). Zij ervaren veel veranderingen in de school. Vier op de vijf leraren ervaart invloed op de besluitvorming.
Schoolleiders
Vrijwel alle Nederlandse schoolleiders zijn (zeer) tevreden met hun baan. Daarnaast geeft ruim 9 op de 10 schoolleiders aan met plezier op hun school te werken. Een ruime meerderheid van de schoolleiders is daarnaast (zeer) tevreden met het salaris. Maar: in zowel het primair als het voortgezet onderwijs is de tevredenheid met het salaris gedaald, bezien in relatie tot de verantwoordelijkheid die gedragen wordt, van ruim negen op de tien in 2018 naar acht op de tien in 2024. Ondanks de hoge werktevredenheid ervaart de helft van de schoolleiders in Nederland veel stress op het werk. Het aandeel schoolleiders dat veel stress ervaart, is de afgelopen jaren in het voortgezet onderwijs bijna verdubbeld van 25% in 2018 naar 46% in 2024. In het vo wordt bijblijven met veranderende eisen vanuit de overheid vaker genoemd als stressbron.
Digitalisering en AI
Het gebruik van AI is nog beperkt: iets meer dan een derde in het voortgezet onderwijs maakt er gebruik van. Als AI wordt ingezet, gebeurt dat voornamelijk voor het opstellen en genereren van lesplannen. Leraren zien hierin zowel kansen als risico’s: sommigen verwachten dat AI kan bijdragen aan beter afgestemd lesmateriaal, terwijl anderen zich zorgen maken over afleiding, plagiaat of onjuiste aanbevelingen. De meeste leraren geven bovendien aan nog niet over de benodigde kennis en vaardigheden te beschikken om AI effectief in te zetten bij het lesgeven.
Lespraktijk
Gemiddeld genomen zitten er in Nederland iets minder leerlingen in de klas: anderhalve leerling minder dan het internationaal gemiddelde. De meerderheid van de leraren geeft aan dat meer dan 10% van de leerlingen in de klas extra ondersteuningsbehoeften heeft. Dat is fors hoger dan in de meeste landen die aan TALIS hebben deelgenomen. Lerarenteams op scholen met meer kwetsbare leerlingen wijken over het algemeen niet sterk af van andere scholen. Hoewel het aandeel zij-instromers en het aantal jaren werkervaring iets lager ligt, zien de onderzoekers geen hogere uitval, geen verschillen in het aantal leraren op school (leerling-leraar ratio) en geen lager professioneel zelfvertrouwen. Op onderdelen voelen leraren zich zelfs zekerder, bijvoorbeeld in het omgaan met diversiteit in de klas, zoals lesgeven aan multiculturele klassen of het ondersteunen van leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften.
