Een blik bieden op de buitenwereld
Het Van Lodenstein College (locatie Kesteren) is een reformatorische scholengemeenschap voor praktijkonderwijs, vmbo, havo en vwo in een dorp in de Betuwe. Hoe zorg je bij de leerlingen van deze school – die voornamelijk met gelijkgestemde mensen met eenzelfde achtergrond opgroeien – voor begrip en verbinding met mensen die ‘anders’ zijn? Jan Willem Ruitenberg, docent wiskunde op de locatie in Kesteren, vertelt over hoe zijn school polarisatie zoveel mogelijk voorkomt en aanpakt.
Op de schoollocatie in Kesteren zitten met name leerlingen van Nederlandse afkomst, met een reformatorische identiteit, die veelal uit een kleine, hechte gemeenschap komen. “Je ziet dat veel leerlingen daardoor wat minder op de buitenwereld gericht zijn en minder in aanraking komen met andere groepen, bijvoorbeeld mensen met een andere cultuur”, aldus Jan Willem. “Soms is er hierdoor wel sprake van wij-zij denken en van onbegrip of vooroordelen naar andere groepen toe, met als gevolg soms ook wat hardere uitspraken. We hebben de polarisatie op onze school niet echt zien toenemen. Maar gezien de context van onze school is de vraag hoe je op een goede manier om kunt gaan met andere groepen zeker een – blijvend – thema.”
Kennismaken met diverse groepen mensen
Omdat dit voor een groot deel van hun leerlingen niet vanzelfsprekend is, zet de school er bewust op in om leerlingen zoveel mogelijk te laten kennismaken met andere mensen en culturen dan die ze gewend zijn. Waar mogelijk maken ze deze kennismaking bijvoorbeeld altijd een onderdeel van excursies. “In het kader van burgerschapsonderwijs hebben leerlingen uit de derde klas bijvoorbeeld recent een dak- en thuislozenopvang in Amsterdam bezocht”, vertelt Jan Willem.
Daarnaast wordt het opdoen van kennis over andere groepen en het ‘leren omgaan met elkaar’ ook zoveel mogelijk in de lessen op school verwerkt. “Dit komt natuurlijk aan bod bij vakken als maatschappijleer, maar we proberen het eigenlijk zoveel mogelijk in alle vakken te integreren”, vertelt Jan Willem. “Leidend hierbij is de dialoog met leerlingen over diverse - soms gevoelige - thema’s, waar ze bijvoorbeeld over lezen op social media. We willen zoveel mogelijk onderwerpen bespreekbaar maken in een voor hen veilige setting en leerlingen begeleiden in hun eigen zoektocht: wat weet ik hierover en wat vind ik hiervan en klopt dit? Hoe denken andere mensen hierover en waarom denken zij zo? En hoe kan ik op een goede manier in gesprek gaan met andere groepen mensen en met hen omgaan?” De school wil hierbij ook de voor hen belangrijke waarde van naastenliefde uitdragen. Jan Willem: “We onderstrepen richting de leerlingen: het maakt niet uit wie het is, ieder mens is jouw naaste en die moet je lief hebben.”
Leerlingen leren diverse groepen mensen, culturen en perspectieven kennen én leren om zich in anderen te verplaatsen
Deze aanpak op het Van Lodenstein College leidt ertoe dat het blikveld van leerlingen wordt verruimd, benadrukt Jan Willem. “Het heeft zeker effect. Met de excursies en de aandacht voor ‘de ander’ in de lessen gaat een wereld voor leerlingen open. Ze leren diverse groepen mensen, culturen en perspectieven kennen én leren om zich in anderen te verplaatsen. Hierdoor zie je dat er meer begrip komt voor anderen. Leerlingen zijn veelal milder geworden in hun oordelen en gaan respectvoller om met mensen met een andere achtergrond en/of mening. Ook tussen klasgenoten onderling - die tenslotte ook niet op alle gebieden hetzelfde zijn - is er meer begrip. Dit komt ook de sfeer op school ten goede; de ervaren sociale veiligheid op onze school is hoog.”
Op tijd erbij
Natuurlijk doet zich ook op de school in Kesteren nog wel eens voor dat leerlingen heftig reageren, met een bepaalde opmerking een grens over gaan of in conflict met elkaar komen. “Het is dan een voordeel dat de school midden in het voedingsgebied staat”, aldus Jan Willem. “Dit maakt het makkelijker om alle leerlingen (en hun ouders) te kennen en hen echt te zien, en dat is essentieel. Je merkt dan ook snel ander gedrag op en kunt op tijd ingrijpen. Escalatie wordt zo vaak voorkomen.”
Bij een incident onderzoeken de docenten en coördinatoren altijd eerst waar de betreffende opmerking of het betreffende gedrag vandaan komt, vertelt Jan Willem. “Het is belangrijk om je af te vragen: wat is er aan de hand, wat is de reden dat een leerling dit zegt of doet? Als je dit weet, kan je vervolgens samen met de leerling en zijn of haar ouders gaan kijken hoe anders kan worden omgegaan met een bepaald gevoel of situatie. Een positieve benadering is hierbij essentieel, we willen de leerling de kans geven ervan te leren. Maar daarnaast geven we ook wel altijd duidelijk aan: je zegt dit, maar dit is niet in lijn met de principes van onze school en waar we als school voor willen staan. Het is heel belangrijk om als schoolleiding en docententeams samen te bepalen waar de grenzen liggen en om ook duidelijk aan te geven wat je wel en niet accepteert. Pubers hebben duidelijkheid nodig én een vriendelijke hand die ze begeleidt.”
Negatieve groepsvorming doet zich op de locatie in Kesteren weinig voor, zo geeft Jan Willem aan. “En constateren we wel dat dit zich voordoet of dat dit dreigt te ontstaan, dan grijpen we tijdig in en maken we aan de leerlingen duidelijk dat we dit niet met elkaar willen op deze school.”
Pubers hebben duidelijkheid nodig én een vriendelijke hand die ze begeleidt
Meelopen
Als het gaat om de aanpak van polarisatie wil de school in de toekomst vooral doorgaan op de ingeslagen weg. Jan Willem: “Ook als het goed gaat, is het belangrijk de aandacht niet te laten verslappen. Onze grootste wensen blijven: leerlingen een veilige omgeving bieden waarbij ze dingen durven uiten, hen laten kennismaken met de buitenwereld en hen goed begeleiden in het leren omgaan met mensen met andere achtergronden of meningen. Want onderwijs is een leerproces, ook op dit terrein. Het is essentieel voor ons om als docenten en school te blijven meelopen met leerlingen op dit vlak.”
Dit praktijkvoorbeeld maakt deel uit van een reeks over de aanpak van polarisatie op scholen. In deze reeks verschenen verder de onderstaande artikelen:
- 'Laten zien hoe je met elkaar om kunt gaan' - over De Argo in Terneuzen
- 'Je moet kennismaking bewust organiseren' - over het DaCapo College in Sittard
- 'We brengen het gemeenschapsgevoel verder' - over het Spinoza Lyceum in Amsterdam
- "We zetten alle culturen en identiteiten een keer in de spotlight" over X11 in Utrecht
- 'Moeilijke gesprekken op een grootstedelijke school' - over Descart in Utrecht
De praktijkvoorbeelden worden - aangevuld met gesprekken met experts en verwijzingen naar aanbod voor scholen rond polarisatie - ook gebundeld in een fysieke brochure.
“Laten zien hoe je met elkaar om kunt gaan”
De Argo is een kleine school voor voortgezet speciaal onderwijs in Terneuzen en omstreken. Niek Wisse, kookdocent op de hoofdlocatie van deze school, vertelt hoe ze hier omgaan met polarisatie…
“We zetten alle culturen en identiteiten een keer in de spotlight”
X11 in Utrecht, een vmbo/havo school gericht op media en vormgeving, heeft een diversiteitskalender. Op deze kalender, samengesteld door leraren en leerlingen, staan verschillende dagen die de school viert. Op…
"We brengen het gemeenschapsgevoel verder”
Hoe kan je als school met een diverse leerlingenpopulatie, in een maatschappij waarin het wij-zij gevoel steeds meer lijkt toe te nemen, zorgen voor begrip en verbinding tussen leerlingen? “Het…
“Je moet kennismaking bewust organiseren”
Op het DaCapo College in Sittard krijgen leerlingen van het vmbo en de eerste opvang anderstaligen (EOA) samen in één schoolgebouw les. Dat betekent echter niet dat hun werelden automatisch…
Moeilijke gesprekken op een grootstedelijke school: “Werk aan een goede relatie met de klas, ken je positie en kies een geschikte werkvorm”
Als docent maatschappijleer en maatschappijwetenschappen op verschillende middelbare scholen in Utrecht weet Jonas Vergeldt wat polarisatie in de klas betekent. Tegenwoordig werkt hij op Descart en is hij verbonden aan…
Meer over sociale veiligheid
Meer over burgerschap